شیرین سازی آب شور و لب شور، یکی از روشهای رو به گسترش برای تأمین آب شرب می باشد که استفاده از روشهای متعدد آن به سرعت در دنیا در حال افزایش است. در طی این فرآیند، نمک و سایر موادمعدنی از آب جدا شده و آب شیرین بدست می آید که در بخش کشاورزی، صنعت و شرب مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از تکنولوژی های نمک زدایی، جریان تولید پساب را در پی دارد که بایستی به طریق مناسب محیطی دفع گردد. علاوه بر این حجم زیاد پساب تولیدی راندمان استفاده از منابع آبی را کاهش می دهد.  

 نمایی باز از یک سیستم آب شیرین کن در حاشی جنوبی خلیج فارس

بیشترین تعداد تاسیسات آب شیرین کن در منطقه خلیج فارس می باشد و تا سال 2008 میلادی بیش از 199 واحد آب شیرین کن در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در حال فعالیت بوده  که ظرفیت شیرین سازی آب توسط آنها حدود 5000 میلیون متر مکعب در سال است. لازم به توضیح است که در این میان سهم کشور ایران از تعدا کل آب شیرین کن های واقع در منطقه خلیج فارس کمتر از 2 درصد( تا سال 2008 میلادی ) بوده است. البته امروزه به نظر می رسد که زیرساختها و ظرفیتهای مطالعاتی به منظور راه اندازی و بهره برداری از واحدهای آب شیرین کن در سواحل شمالی و جنوبی کشور تا حدودی فراهم شده و با کسب مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح و ارائه گزارشات ارزیابی می توان توان تولید آب شیرین را در در سواحل کشور افزایش داد.

به هر حال با گذشت زمان و به دلیل جدی تر شدن معضل کم آبی در  سطح کره زمین که مرجع پیدایش آن را در مجامع علمی با پدیده گرمایش زمین مرتبط می دانند، بهره برداری از منابع آبی دریاها و اقیانوس ها و شیرین سازی آنها جهت مصارف شرب و غیره، چاره ای ناگریز می باشد.

اما آب شیرین که شاید مهم ترین محصول تولیدی این تاسیسات باشد، بدون تردید تنها محصول آنها نیست! بلکه تلخاب، محصول بجای مانده ای دیگر از تولیدات آب شیرین که داغ، بدمزه و بد منظره است، آبی است بسیار گرم تر از آب معمول دریا که میزان املاح آن ( نمک طعام و دیگر نمک های معدنی) نیز بسیار بالاتر از میزان شوری دریا می باشد.

و این مشکلی است که در نگاه اول پرسشی چنین در ذهن ایجاد می کند: 

 با این تلخاب ها چه باید کرد؟ و متاسفانه اغلب در کشورهای جهان سوم و حتی در حال توسعه، ساده ترین پاسخ این است که آنها را راهی مبدا یعنی دریا کنیم!

 گرچه شیرین سازی آب دریا ظاهراً با طیفی از اثرات مفید اقتصادی- اجتماعی، بهداشتی و زیست محیطی به دلیل تامین آب آشامیدنی با کیفیت بالاو بدون آسیب رسانی به اکوسیستم های طبیعی و منابع آب شیرین همراه است، ولی به علت داشتن اثرات منفی بالقوه، همواره نگرانی هایی را ایجاد می نماید. این نگرانیها عمدتا مربوط به تخلیه های شیمیایی و تغلیظ شده به محیط است که ممکن است موجب زوال و آسیب رسانی به کیفیت آبهای ساحلی شده و حیات آبزیان را تحت تاثیر قرار دهند. همچنین باعث انتشار آلاینده های هوا که به فرآیندهای انرژی خواه نسبت داده می شوند، گردد. 

 بسیاری از اثرات زیست محیطی بالقوه ناشی از فرآیندهای شیرین سازی آب توسط کارخانه های آب شیرین کن در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مانند دیگر صنایع و تاسیسات وجود دارد. البته شدت و ضعف این اثرات می تواند به نوع فرآیند شیرین سازی آب و تکنولوژی خاص آن روش نیز بستگی داشته باشد. به هین منظور تلاش می شود تا در مجموعه چند قسمتی این مقاله به صورتی گذرا به تکنیک ها و انواع فرآیندهای رایج نمک زدایی در سطح جهان و منطقه اشاره شود تا ملاک مقایسه ای مناسبی باشد برای ارزیابی اثرات محیط زیستی تاسیسات آب شیرین کن به ویژه بر اکوسیستم های دریایی که شاید متأثرترین پذیرنده محیطی در این خصوص باشد. 

 امروزه فرآیندهای مختلفی برای شیرین سازی آب دریا وجود دارد که از مهمترین این فرآیندها می توان به فرآیند اسمز معکوس (RO)، تبخیر ناگهانی چند مرحله ای (MSF )، تقطیر چند مرحله ای (MED )، متراکم سازی بخار آب (VC)، الکترو دیالیز (ED) و غیره اشاره کرد. که در این میان فرآیند اسمز معکوس و فن آوری تبخیر ناگهانی چند مرحله ای با بالاترین میزان ظرفیت نمک زدایی، پیشرو هستند.

منبع : زیست بوم