تا به حال در صنعت آب و فاضلاب این کلمه به گوشتان خورده ولی احتمالاً دقیقاً نمیدانید که این اصطلاح به چه فرآیندی گفته می شود. ضربه قوچ از ترجمه وازه فرانسوی Coup De Belier گرفته شده و مترادف اصطلاح انگلیسی Water Hammer (چکش آبی) می باشد. ضربه قوچ در اثر یک تغییر (یا قطع ناگهانی) در سرعت جریان سیال در یک مجرا (شبکه) بوجود می آید.به عبارت دیگر در حین پدیده ضربه قوچ انرژی سینتیک (Kinetic Energy) به انرژی الاستیسیته (Elasticity Energy) تبدیل می گردد.

این پدیده در خطوط لوله جریان تحت فشار ثقلی یا پمپاژ اتفاق می افتد و بوضوح بر قوانین فشار، تغییرات دبی یا تغییرات سرعت جریان و شرایط زمانی و مکانی حرکت سیال استوار است. در بعضی سیستمهای هیدرولیکی تحت فشار، نظیر خطوط انتقال آب، نفت و یا شبکه های توزیع و لوله های انتقال آب، تونلهای آبی، سیستمهای پمپاژ و جریانهای ثقلی، پدیده ضربه قوچ با ایجاد موجهای سریع، زود گذر و میرا موجب خطرات گوناگونی می شود. گاهی اوقات قدرت تخریبی این موجها به حدی است که نتایج وخیمی به بار می آورد. ترکیدن خطوط لوله در سیستمهای انتقال و شبکه های توزیع، خرابی و شکستگی شیرها، دریچه های کنترل و پمپها از نمونه های بارز این پدیده می باشد.

با وجود اینکه خطوط انتقال ثقلی و پمپاژ برای حالت جریان دائمی، ماندگار و پایدار (Steady State) طراحی و محاسبه می شوند ولی همواره دست یابی به این نوع جریان اتفاق نمی افتد. تغییرات ناگهانی در سیستم خط انتقال که بر روی جریان سیال اتفاق می افتد سبب ایجاد جریانهای غیردائم و ناپایدار خواهدشد. به دلیل اینکه این جریانهای ناپایدار گاهی سبب بروز خسارتهایی بر روی سیستم می گردند شناسایی این جریانها و آثار مخرب آنها بر روی سیستم انتقال و پیش بینی تمهیدات مناسب جهت پیشگیری ضرورتی اجتناب نا پذیر است.

 تغییرات فشاری که در یک سیستم آبرسانی بوجود می آید معمولاً از تغییر سرعت جریان حاصل می شود که این تغییر سرعت ناشی از نحوه باز و بسته کردن شیر قطع و وصل، از کار افتادن پمپ، جدایی ستون آب و غیره است. چون تغییرات فشار به تغییرات سرعت بستگی دارد برای جلوگیری از فشارهای نامطلوب ضربه قوچ، باید از تغییرات ناگهانی سرعت ممانعت به عمل آورد. بنابراین اغلب روشها و تجهیزات کنترل کننده ضربه قوچ، درواقع کنترل کننده تغییرات ناگهانی سرعت هستند.