ضربه قوچ، تا به حال در صنعت آب و فاضلاب این کلمه به گوشتان خورده ولی احتمالاً دقیقاً نمیدانید که این اصطلاح به چه فرآیندی گفته می شود. ضربه قوچ از ترجمه واژه فرانسوی Coup De Belier گرفته شده و مترادف اصطلاح انگلیسی Water Hammer (چکش آبی) می باشد. ضربه قوچ در اثر یک تغییر (یا قطع) ناگهانی در سرعت جریان سیال در یک مجرا (شبکه) بوجود می آید. به عبارت دیگر انرژی سینتیک (Kinetic energy) به انرژی الاستیسیته (Elasticity energy) تبدیل می گردد.

گاهی اوقات قدرت تخریبی این پدیده به حدی است که نتایج وخیمی به بار می آورد. ترکیدن لوله و خطوط لوله در سیستم های انتقال و شبکه های توزیع، خرابی و شکسته شدن شیرها، دریچه های کنترل و پمپ ها از نمونه های بارز تاثیر این پدیده می باشد. 

با وجود اینکه خطوط انتقال ثقلی و پمپاژ برای حالت جریان دائمی، ماندگار و پایدار (Steady State) طراحی و محاسبه می شوند ولی همواره دست یابی به این نوع جریان اتقاق نمی افتد. تغییرات ناگهانی در سیستم خطوط انتقال اجتناب ناپذیر بوده، شناسایی این پدیده و آثار مخرب آن بر روی سیستم انتقال و پیش بینی تمهیدات مناسب جهت پیشگیری، ضرورتی انکار ناپذیر است.

یکی از بهترین و ایمن ترین تجهیزات مقابله با ضربه قوچ که تقریباً در عمده طرح ها قابل استفاده می باشد، مخازن و تانگهای ضربه گیر (Airchamber) می باشد. هوای فشرده که در حالت پایدار و عادی توسط کمپرسور هوای فشرده در سطح فوقانی مخزن هوا تامین شده، در هنگام ایجاد جریان ناپایدار و میرا، منبسط شده و آب را به درون خط لوله هدایت می نماید. اینگونه مخازن هم در مقابل افزایش فشارهای مثبت موثر بوده و هم در طول خط لوله مانع از ایجاد فشارهای منفی خواهندشد.

 در اين مخزن سربسته، هواي فشرده در بالا و آب در پايين قراردارد. بعد از اينكه پمپ از كار افتاد و فشار در خط لوله كم شد. هواي فشرده در مخزن باعث مي‌شود تا آب از مخزن هوا به خط لوله جريان يابد. در نتيجه هواي درون مخزن انبساط يافته و فشار آن كاهش خواهديافت. ميزان كاهش فشار هواي درون مخزن به مقدار حجم اوليه هوا، فرآيند ايزوترم هوا و ميزان تخليه آب آن بستگي دارد. با تخليه آب از درون مخزن به خط لوله، كاهش سرعت آب در لوله به تدريج صورت گرفته و از فشارهاي كم جلوگيري به عمل مي‌آيد كه در نتيجه ، پديده جدايي ستون آب رخ نخواهدداد . همچنين در حالتي كه فشار خط لوله بالا مي رود ، فشار خط لوله كاسته مي شود. 

 برای محاسبه، طراحی، مشاوره، ساخت و سفارش تانک ضربه گیر با ما تماس بگیرید.